اثر دیدرو

چند وقت پیش با یکی از دوستانم رفتم  خرید و می خواستم یک لباس زیر بخرم. و گفتم که فقط می خوام یک زیر پیرهنی بخرم. وقتی که داشتم این خرید را نهایی می کردم فروشنده گفتند که یکسری  شرت های ورزشی  واسه مان اومده که فوق العاده است و قیمت اش هم مناسب است میخوای ببینی، گفتم دیدنش که ضرر نداره، بعد گرمکن ورزشی آورد، بعدش تی شرت، جوراب و… پیشنهاد داد. هر خرید خرید دیگر را به دنبال داشت. خلاصه زمانی که از مغازه  بیرون اومدم سه جفت جوراب، دو تا شلوارک، یک شورت ورزشی، یک گرمکن ورزشی، دو رکابی، و دو تی شرت با خودم حمل می کردم.

احتمالا همه ماها یک چنین تجربه ای داشته ایم زمانی که فقط می خواستیم یک وسیله خاصی بخریم ولی با انبوهی از خرید های رنگ و  وارنگ از فروشگاه بیرون اومدیم. یک خرید، خریدهای  بعدی را به دنبال خودش اینجاد کرده است.

اثر دیدرو چیست؟

اثر دیدرو یک پدیده اجتماعی در باره مصرف گرایی است. زمانی اتفاق می افتد که یک خرید منجر به نارضایتی از دارایی ها و محیط کنونی ما می شود.

نام اثر دیدرو از فیلسوف بزرگ فرانسوی در قرن 18 میلادی به نام دنی دیدرو گرفته شده است. داستان  از  این قرار بود که دنی دیدرو نویسنده یکی از معروف ترین دانشنامه های زمان خودش بود و به شهرت زیادی رسیده بود ولی مثل اکثر نویسنده ها وضع مالی مناسبی نداشت.

دخترش در آستانه ازدواج بود و به دلیل فقر از عهده هزینه ازدواج دخترش بر نمی آیید. این خبر به گوش ملکه روسیه – کاترین -که علاقمند به مطالعه و هنر در عصر روشنگری بود و همچنین از طرفداران دیدرو بود می رسد. با شنیدن خبر شرایط مالی نامناسب دیدرو، به کمک این فیلسوف بزرگ افتاد و پیشنهاد خرید کتابخانه شخصی اش به مبلغ هزار پوند ( معادل 150 هزار دلار امروزی) داد.  کاترین پیشنهاد داد که دیدرو می تواند این کتابخانه نزد خودش نگه دارد و ماهیانه مبلغی به عنوان دستمزد نگهداری از کتاب خانه در نظر گرفت. و همان ابتدا دستمزد 25 سال را یک جا پرداخت کرد.

دیدرو که یک عمر در فقر و تنگدستی زندگی  می کرد یکباره شرایط مالی خوبی پیدا کرد.

هزینه عروسی دخترش را پرداخت کرد و برای خودش یک ردای مجلل و گرانقیمت خرید. بعد دید که این لباس گرانبها در کنار سایر وسایل و لباس هایی که داشت تناسب ندارد. بنابراین تصمیم می گیرد که برخی از وسایل، لباس ها و لوازم منزلش را متناسب با لباس و شرایط جدیدش تغییر دهد.

فرش  خانه اش را با یک  فرش گرانقیمت عوض کرد. تابلوها و نقاشی  های روی دیوار را با تابلوهای جدید جابجا کرد. میز آشپرخانه اش را عوض کرد و صندلی های حصیری اش را با صندلی های چرمی تغییر داد.

هر تغییری مثل دومینو منجر به خرید بعدی می شد. به همین خاطر خرید کالایی پس از کالای دیگه را اثر دیدرو می گویند.

دیدرو بعدا در مورد این اقدامش مقاله ای به نام« تاسف هایم از تعویض لباس خواب قدیمی» نوشت. این داستان به ما می گوید که حتی یک فیلسوف هم ممکن است به این دام بیافتد. البته فرقی که دیدرو داشت این بود که اون متوجه این امر شد ولی  خیلی از ماها ممکن است که هیچ وقت متوجه این دام نشویم.

چرا مهم است؟

یادمان باشد که هیچ رفتاری در خلاء و تنهایی رخ نمی دهد. هر رفتاری محرکی واسه رفتارهای بعدی ما به حساب می آید.

زمانی که ما یک رفتار خاصی که تمایل به انجامش هستیم انجام می دهیم. حس و حال خوبی در ما ایجاد می کند. بنابراین تحریک  و تهییج می شویم تا رفتارهای متناسب با اون کار را بیشتر و بهتر انجام بدهیم. مثلا در مورد خرید چون باعث ترشح دوپامین در مغز ما می شود احساس خوبی در ما ایجاد می کند و ما هم دوست داریم که اون رفتار را تکرار کنیم، و با خریدهای بیشتر حالمان را بهتر کنیم، ولو اینکه این کار بعدا وقتی بهش فکر کنیم ممکن است باعث ناراحتی ما شود. چون در آن لحظه پاداش فوری برای  ما ایجاد می کند تمایل داریم که آن را انجام دهیم.

هر کدام از ما بخشی از اثر دیدرو در رفتارها و کردارمان داریم که می تواند ما را به تباهی بکشاند. بنابراین باید در قدم اول آگاه باشیم و هر طوری شده خودمان را از این منجلاب نجات دهیم.

چطور از اثر دیدرو به نفع خود استفاده کنیم؟

یادمان باشد که هیچ  رفتاری به تنهایی رخ نمی دهد، هر رفتاری محرک انجام یک رفتار دیگر است. یکی از بهترین کار هایی که می توان جهت رشد و توسعه فردی انجام داد، ساخت عادت و رفتار  های جدید در زندگی مان است. زمانی که یک عادت خوب یا بد در خودمان ایجاد می کنیم. آن عادت هاله ای از رفتارهای خوب یا بد در خودش ایجاد می کند.

مثلا زمانی که عادت می کنید ورزش کنید بعد از  مدتی خوابتان هم بهبود پیدا می کند، تغذیه تان هم بهتر می شود اخلاق و رفتار تان  پخته تر و عاقلانه تر می شود، دوستانتان شروع به تغییر می کنند، رفت  و آمد و معاشرت با آدم ها دستخوش تغییر می شود و کلی رفتارهای متناسب با این عادت در شما اینجاد می شود. و برعکس ایجاد یک عادت بد منجر به ایجاد رفتارها و  عادت های بد بعدی می شود.

جهت جلوگیری از عواقب بد اثردیدرو؛ یادمان باشد که با تغییر شرایط و اوضاع هیچ گونه تغییری با داشته های فعلی مان( مخصوصا داشته های مادی) نداشته باشم. بگذاریم که عزت نفس متناسب با جایگاه مان بالاتر برود. و بعد در مورد انجام کار، رفتار یا اقدام بعدی تصمیم بگیریم.

چون خیلی وقت ها این گونه تصمیمات بخاطر رفتار های تکانشی است که انجام می دهیم.