امروز من كدام لباس رابپوشم؟ ساعت چند از خونه راه بي افتم؟ ساعت چند به دوستم زنگ بزنم؟ كفشم را واكس بزنم يا نه؟ صبحانه چي بخورم؟ حمام برم يا نه؟ با دوستام بيرون برم يا نه؟ باشگاه برم يا نه؟ و…… همه اين ها به تصميم هاي ما بستگي دارد يعني انتخاب هر كدام يعني تصيم گرفتيد كه آن كار را انجام بدهيد. يعني اختيار داريم بين گزينه هاي مختلف يكي را انتخاب كنيم.يا حتي هيچ كدام را انتخاب نكنيم اين يعني تصميم گيري كرديم .

ما در زندگي دائما با انواع انتخاب ها رو به رو هستيم اينكه خودرويي كه ميخوام بخرم چه رنگي باشه؟ نو بخرم يا دست دوم؟ جه نوع خودرويي بخرم؟ كاري كه ميخوام به راه بندازم الان اين كار را بكنم يا يك ماه ديگه؟ باشگاه برم يا سريال مورد علاقه ام راببينم؟ و هزارن موارد ديگر.همه اين ها نشان ميده كه ما در روز با انواع و اقسام تصميم ها روبرو هستيم حتي اگر قصد داشته باشيد كه هيچ كاري نكنيد اين هم يك نوع تصميم گيري است. اين كاري است كه ما روزانه بارها و بارها انجام ميدهيم

تعريف

تصميم گيري يك فرايندي است كه ما وادار ميشويم بين گزينه هاي مختلف يكي  را انتخاب بكينم يا به عبارتي هر چيزي كه بيش از دو گزينه داشته باشد و مجبور باشيد كه بين آنها يكي را انتخاب كنيد تصميم گرفته ايد. مثلا فرض كنيد كه شما يك ميليون پول داريد و ميخواهيد يك كاري با آن انجام بدهيد انتخابهاي مختلفي داريد: ميتونيد كتاب بخريد، ميتوني بري رستورن غذا بخوريد، يا با دوستانت بري مسافرت، باهاش لباس بخري در اينجا انتخاب هاي زيادي داريد اما به محض اينكه تصميم گرفتي چیكارباهاش بكني ديگه مسير خرج كردن پول را مشخص كرديد يعني تصميم گرفتيد باهاش چه كاري انجام بدهيد .تصميم گيري يك مهارت است كه ما بايد آن را ياد بگيريم و لازمه كسب مهارت اين است كه به محض اينكه آن را ياد گرفتيم بايد به كار ببريم تا به شكل مهارت دربيايد. يعني بايد آزمون و خطا كنيد البته با يادگيري آن سعي بر اين است كه خطاهاي آن را كاهش بدهيم. مهارت در تصميم گيري باعث ميشه كه ما تصميمات منطقي و صحیح بالاتر برود. ميزان خطا مان در تصميمات كمتر بشود و دقت ما درتصميم گيري ارتقاء يابد.

انواع سبك هاي تصميم گيري

تصميم احساسي:

خيلي وقت ها ما تصميماتمان به شكل احساسي است يعني هيج نوع فكري و دليل و منطقي در آن وجود ندارد .مثلا ميگيم امروز دلم ميخواد فلان كار را بكنم.

فرض كنيد دخترخانمي در خيابان با يك پسري آشنا ميشود و اين آشنايي سرانجام باعث ميشه كه به پسر دل ببندد و به ازدواج منجر شود و بعد از ازدواج تازه متوجه اشتباهش ميشود كه نميتواند با هم زندگي كنند. اين يك نوع تصميم احساسي بوده است. بناي اين تصميم كاملا بر اساس احساسات قرار داده شده است .

در تفكر يا تصميم گيري سنتي گفته ميشه كه درتصميماتتان احساسات نبايد باشد كه به شدت اشتباه است. تصميم گيري نبايد كاملا برمبناي احساسات باشد، نه اينكه اصلا احساسات در آن دخالت نداشته باشه .احساسات در هر تصميمي بايد وجود داشته باشد چون خيلي از موارد مربوط به اداراك و ارزشهاي ما بر مبناي احساسات ماست و اگر تصميمي احساس در آن نباشد معمولا به سرانجام نميرسد و وجود احساسات در تصيميم گيري مسير را براي ما مشخص ميكند.

تصميم اضطراري

در اين نوع تصميم گيري مبنا بر اساس اضطرار است يعني يا يك تصميم آنقدربه عقب انداخته شده كه فرد ديگه به مرحله اي رسيده كه بايد فورا تصميم بگيرد يا اينكه مسئله اظطراري است .مثلا دندان تون ازخيلي وقت است كه هر وقت يك چيز سرد يا گرم ميخوري احساس درد داريد ولي كاري برايش انجام نميدهيد تا اينكه به مرحله درد ميرسد كه ديگه بايد نزد دندانپزشك برويد

تصميم تكانشي

در اين نوع تصميم گيري با عجله، ناگهاني و بدون فكر انجام ميشود مثلا فرض كنيد راننده دو خودرو به دليل عدم رعايت حق تقدم از ماشين پياده ميشن و باهم دعوا ميكنند و اين دعوا باعث ميشه يكي از طرفين به دليل خوردن قفل فرمان ماشين به سرش از به شدت آسيب ببيند و فرد مقابل به خاطر كارش به زندان برود اين نوع تصميم تكانشي است و اصولا اين نوع تصميم درنوجوانان بيشتر رايج است

وابسته

اين نوع تصميم به ديگران وابسته است مثلا فرض كنيد كه دوستانتان تصميم گرفته اندرشته تحصيلي رياضي را براي ادامه انتخاب كنند و شما صرفا به خاطر اينكه با دوستانت در يك كلاس باشيد شما هم تصميم ميگيريد كه رياضي بخوني اما بعد از گذشت يك سال متوجه ميشويد كه اشتباه كرديد و اصلا هيچ علاقه اي به رياضي نداريد. اين نوع تصميم گيري بصورت تقليد كوركورانه از ديگران است و صرفا ملاك اين تصميم بر اين بوده كه چون ديگران رفته اند يا گفته اند انجام دادم.

اجتنابي

فرض كنيد كه جديدا دوستاني پيدا كرديد و بعد از چند مدت ميبينيد رفتاري كه در آنها مشاهده ميكنيد خوشايند شما نيست. مثلا اينكه سيگار ميكشند، بد دهن هستند و حرف هاي بي ادبانه اي ميزنند و اين شما را اذيت ميكند پس تصميم ميگيريد كه دوستي تان باهاشون تمام كنيد ولي هر بار اين تصميم را به عقب مي اندازيد اين نوع تصميم اجتنابي است. اين افراد اعتقاد دارند كه زمان همه چي راحل ميكند. كارها را به زماني ديگر محول ميكنند كه زمان بخرند ولي هيج وقت كاري انجام نمي دهند

منطقي

فرض كنيدكه ميخواهيد يك خانه بخريد ميريد پيش كارشناس مسكن و مشاوره ميگيريد از كساني كه فكر مي كنيد مي توانند كمك تون كنند پرس و جو ميكنيد و خونه مربوطه را ميبيند كه خونه را بخريد اين تصميم منطقي است و بهترين نوع تصميم گيري است چون دراين تصميم گيري تمام جنبه هاي كار را مي سنجيد

ابزارهاي تصميم گيري

ما در هر نوع تصميم گيري نياز داريم كه آن را مورد بررسي قرار دهيم  و جهت اين كار  بايستي يك سري ابزار داشته باشيم كه بر اساس آن بتوانيم تصميمات منطقي و درستي بگيريم.

از جمله ابزارهاي تصميم گيري  شامل موارد ذيل ميباشد

شش كلاه تفكر

در اين روش ما هر نوع تصميمي كه ميخواهيم بگيريم از 6 منظر موردبررسي قرارميدهيم.

شش كلاه تفكرتوسط آقاي ادواردو دوبونو مطرح شده است در اين روش شما بابت هر تصميمي بايد6 كلاه را بر سر بگذاريد و بر اساس آن كلاه ها به موضوع نگاه كنيد اين كلاه ها شامل كلاه سفيد، كلاه سياه، كلاه زرد، كلاه سبز، كلاه قرمز و كلاه آبي  است.

كلاه سفيد: اين كلاه به بررسي آما ر، ارقام و واقعيات مي پردازد.

كلاه سياه: اين كلاه به بررسي خطرات، نقاط ضعف، احتياط و موارد غير قانوني مي پردازد

كلاه زرد :اين كلاه مسئول بررسي احتمالات خوشايند و مثبت انديش و تمركز برمنابع است

كلاه قرمز :در اين كلاه احساسات و عواطف بررسي ميشوند

كلاه سبز : اين كلاه مسئول خلاقيت و ابتكار است

كلاه آبي: مديربت و سازماندهي و نظارت بر فرآيندها است .

ما براي تصميم هاي مهم سعي كنيم  بر اساس اين كلاه ها تصميم هايي كه ميگيريم را مورد بررسي قرار دهيم

جدول T

يكي ديگر از ابزارهاي تصميم گيري استفاده از جدول T  است در اين روش يك جدولي به شكل T ميكشيم در يك سمت آن مزاياي اين تصميم و دريك سمت ديگر معايب آن را مينويسيم

ماتريس SWOT

و درآخر استفاده از ماتريس SWOT  است يا سوات است. سوات مخفف كلمات زير هستند كه شامل

Strengths: نقاط قوت

Weaknesses: نقاط ضعف

Opportunities:  فرصتها

Threats : تهديدها

با استفاده از اين ابزار ميتوانيم هرنوع تصميمي را بررسي كنيد

مثلا تصميم گرفتيد يك گوشي موبايل بخريد. بررسي ميكنيد كه نقاط قوت اين مدل گوشي چيه؟ نقاط ضعف اش چيه؟ چه فرصتهايي با خريد اين گوشي نصيبم ميشه و چه تهديدهاي وجود  دارد ؟

مراحل تصميم گيري

هرتصميمي داراي مراحل مختلفي است كه براي رسيدن به نتيجه دلخواه بايد مرحله به مرحله پيش برود اين مراحل شامل:

• شناسايي و تعريف تصميم . مثلا خريد كامپيوتر
• تعداد انتخاب ها و اولويت هاي تصميم . ميخوام چه مدلي بخرم؟
• بيان ويژگي يا خصوصيت اوليوت ها. هارد و سي پي يو اش چقدر باشه
• ارزيابي پيامد هر انتخاب. اگر اين مدل با اين ويژگي بخرم چه مزايا يا معايبي دارد؟
• اجراي بهترين انتخاب. كدام يك از اين موارد ميتواند بهتر باشه؟
• تعهد و پايبندي به انتخاب مورد نظر.
• ديگه اگر يكي گفت اين مدلي كه ميخواهي مزخرف است براساس حرف اون نظرم را عوض نكنم
• بررسي پيامد اولويت و انتخاب مورد نظر. اين انتخاب چه پيامدي براي من دارد؟